ŞARABIN DOĞUŞUNA AİT MİTLER

Şarabın ilk nasıl bulunduğu değişik mitolojik öykülerde ve kutsal kitaplarda yer bulsa da; çağdaş önologlar “şarabın keşfedilmesi gerekmemiştir, çünkü o zaten üzümün toplandığı, saklandığı ve kısa sürede olsa suyunun bekletildiği kaplarda kendiliğinden oluşmuştur” derler.

NUH PEYGAMBER
İlki Nuh Peygamber ile ilgili. Tevrat’ta Nuh Peygamberin tufan sonrası Ağrı Dağı eteklerinde, bağ kurduğunun ve üzüm yetiştirdiğinin anlatıldığını biliyoruz. Peki ya söylenceler nasıl?
Efsaneye göre Nuh Peygamber Ağrı Dağı’na ulaştığında otlamak üzere keçisini kırlara bırakır. Keçinin, bir bitkinin kara yuvarlak salkımlarını yediğini ve pek keyiflendiğini görür. İşte böylece keşfeder üzümü. Kendi de yer, çok sever, toplar evine götürür. Bir kabın içinde unutuverir meyveleri. Üzümler, zamanla ezilip şıralaşır ve daha önce görmediği bir sıvı oluşur kapta. Nuh, sıvının tadına bakar, bir hoşluk, keyif kaplar içini. Nuh’un neşesini gören şeytan kıskançlıktan alevli nefesi ile asmaları kurutuverir. Nuh, kurumuş asmalar karşısında üzüntüsünden yataklara düşer, yaşama sevincini kaybeder. Koskoca şeytan bile pişman olur, üzülür yaptığına. Haber gönderir, asmalarının yeniden hayata dönmesi için 7 hayvanın kanı ile sulanmasını salık verir Nuh’a. Bu hayvanlar Aslan, kaplan, ayı, kurt, horoz, karga ve tilkidir. Nuh, şeytanın dediğini yapar ve asmaları canlanır yeniden, tebaasından 7 hayvan gider ama Nuh şarabına ve mutlu hayatına kavuşur. Bu efsane nedeniyle sarhoşların davranışlarının bu yedi hayvan ile ilgili olduğuna inanılır. Şarapla sarhoş olanlar, karakterlerine göre; aslan gibi cesur, kaplan gibi yırtıcı, ayı gibi güçlü, kurt gibi kavgacı, horoz gibi gürültücü, karga gibi geveze, tilki gibi kurnaz olurlar.

CEMŞİD ŞAH
İkinci efsanemiz de aynı coğrafyaya aittir. İran Şahı Cemşid askerleri ile kır gezisindeyken, gökte ayaklarına yılan sarılmış bir kuş görür. Okçularına kuşa zarar vermeden yılanı vurmalarını söyler. Kuş kurtulunca Cemşit’in yanına gelir ve eline gagasından çıkardığı birkaç taneyi bırakır. Toprağa dikilen taneler bol üzümlü asmalar olurlar. Üzümün suyunu içmek alışkanlık olur, ancak bekleyen üzüm suyunun da zehirli olduğu inancı yaygınlaşır. Cemşit’in cariyelerinden biri intihar etmek ister ve bir köşede unutulan köpürmüş üzüm suyundan içer. Ruh hali değişir, hiç olmadığı kadar keyifli ve mutludur. Durumu Cemşit’e anlatır, bundan böyle üzüm suyunu bekletip şarap yapmak ve içmek alışkanlık halini alır. Bu nedenle İran edebiyatında şarap ana temalardan birini oluşturur ve adı Cemşit ile birlikte anılır.

DİONYSOS
En yaygın olan söylenceye göre; Tanrılar Tanrısı Zeus fanilerle görüşmeyi sever ve sık sık insan kılığına girerek gönlünü kaptırdığı Kral Kadmos’un kızı Semele’yi ziyaret eder. Bu ziyaretler Tanrıça Hera’nın kulağına gider, çok öfkelenen Hera Semele’inin annesi kılığına girerek onu kışkırtır, “Zeus eğer bir tanrı ise sana tanrı olarak görünmeli” der. Semele Zeus’a tanrı olarak görünmesi için o kadar ısrar eder ki, dayanamayan Zeus, gök gürültüleri ve yıldırımlar arasında görünücne, hamile olan Semele oracıkta yanarak ölür. Zeus Semele’nin karnındaki bebeği kıskanç Hera’dan korumak için baldırına saklar ve vakti geldiğinde ikinci kez dünyaya getirir. Bu nedenle ikinci kez doğan anlamında Dionysos adı verilir bebeğe. Bebek Dionysos, Nymfelere verilir ve onlar tarafından efsanevi Nysa Dağı’nda büyütülür. Nysa’daki mağaranın girişi alımlı asmalarla kaplıdır. Bu asmalar ve üzümler içinde büyür ve delikanlı yaşlarına geldiğinde sıktığı üzümlerin şırasından şarap yapmayı öğrenir. Fani annesinden dolayı uzun süre Olimposa kabul edilmeyen Dionysos, insanlara daha yakındır ve şarabı insanlarla paylaşır. Bu yeni tat, neşe ve mutluluk kaynağı olur. Sonradan Dionysos şenlikleri olarak adlandırılacak şölen ve kutlamaları da getirir peşi sıra.
Dionysos bağcılık ve şarapçılık sanatını daha iyi öğrenmek üzere yollara düşer. Mezopotamya’dan Mısır’a hatta Hindistan’a kadar gider. Olgunlaşıp Yunanistan’a döndüğünde artık “ŞARAP VE İLHAM” tanrısı olarak tanrılar katında yerini almıştır. Onuruna düzenlenen sayısız şölen kutlama ve geçit alayları bir süre sonra sitil kazanarak, insanlığa tiyatro sanatını kazandırır.
“Olimpos dini” insanlarla tanrılar arasındaki ilişkiyi kesin bir çizgiyle ayırmıştı. Bu dine göre insan kendi sınırını bilmeli kendini tanrı ile eş tutmamalıdır. Fakat Dionysos’ un varlığı, bu düşünceye zıt, yeni bir dini inanış şekillendirir. Bu inanışa göre insan içindeki tanrı yönünü geliştirmeli, arınma yoluyla ölümsüzlüğe ulaşmaya çalışmalıdır. Bu yeni inanışla değişen kutlama ve şölenler yerini mistik törenlere bırakırken, ölümden sonra yaşam konusundaki inançları da etkiler, gelen Hıristiyanlığın da habercisi olur.